Paragraaf financiering

Algemeen

Deze paragraaf bevat onze beleidsvoornemens ten aanzien van het risicobeheer van de financieringsportefeuille en geeft inzicht in de rentelasten, het renteresultaat, de wijze waarop rente aan investeringen, grondexploitaties en taakvelden wordt toegerekend en de financieringsbehoefte.

In deze paragraaf komen achtereenvolgens deze onderwerpen aan de orde:

·         Financieel beleid;
·         Wet Houdbare Overheidsfinanciën (wet HOF) en verplicht schatkistbankieren;

·         Financieringsstructuur;
·         Renteontwikkeling;
·         Risicobeheer;
·         Renterisiconorm;
·         Kredietrisico;
·         Kasgeldlimiet;
·         Renteomslag;
·         Schatkistbankieren.

Financieel beleid

Het financieel beleid van onze gemeente kenmerkt zich door zuiver te begroten en transparant te zijn in onze rapportages. Onder ‘zuiver begroten’ verstaan we dat alle noodzakelijke lasten structureel zijn verwerkt in een sluitende begroting en dat we geen lasten doorschuiven naar de toekomst. In 2023 zijn er over het boekjaar 2023, 4 rapportages geweest, namelijk: de eerste en tweede prognose en de eerste en tweede tussenrapportage. Er zijn geen lasten doorgeschoven naar de toekomst.

Het EMU-saldo is het saldo van de inkomsten en uitgaven van de overheid. Het EMU-saldo van de lokale overheid telt mee voor het EMU-saldo van de totale overheid. In het Verdrag van Maastricht uit 1992 is afgesproken dat het EMU-tekort van een land maximaal 3% van het bruto binnenlands product (BBP) mag zijn.

In de wet staat dat gemeenten een gelijkwaardige bijdrage moeten leveren aan het terugdringen van het EMU-tekort. Het EMU-saldo, ofwel het nationale begrotingstekort, mag niet groter zijn dan 3% van het bruto binnenlands product (bbp). Van dit tekort neemt het Rijk 2,5% voor zijn rekening en de decentrale overheden 0,5%.

Financieringsstructuur
Onze gemeente heeft middelen nodig voor de financiering van vaste activa, de bouwgrondexploitatie en de lopende transacties. Dat zijn uitgaven min ontvangsten. De financieringsmiddelen bestaan uit de eigen reserves en voorzieningen, langlopende leningen, kortlopende leningen, debetsaldi in rekening-courant en crediteuren. Een deel van deze investeringen komt ten laste van reserves en voorzieningen. Daardoor nemen deze als financieringsbron af.

De investeringen van onze gemeente zijn gefinancierd met langlopende geldleningen, eigen reserves en kortlopende geldleningen. Aan de omvang van kortlopende geldleningen zit een limiet; de kasgeldlimiet. In Schagen bedraagt die afgerond €12,7 miljoen. Wanneer wij dit limiet drie kwartalen overschrijden, moet langlopende financiering worden aangetrokken. In 2023 was het gehele jaar sprake van een overschot aan liquide middelen. Dit is voor een groot deel ontstaan door vooruit ontvangen voorschotten van het Rijk. De middelen zijn overgeboekt op de zogenaamde rekening Schatkistbankieren. Op 31 december 2023 bedroeg het saldo van deze rekening ruim €24,3 miljoen.

De investeringen met een economisch nut en financiële vaste activa (Regius, startersleningen e.d.) bedragen bij elkaar €84 miljoen. Hier staat €48 miljoen aan vaste geldleningen tegenover. De rest is gefinancierd met reserves en kasgeld.

De leningenportefeuille bestaat per 31 december 2023 uit 10 leningen met een oorspronkelijke hoofdsom van €75 miljoen. Het saldo van de openstaande leningen bedraagt €48 miljoen.

Renteontwikkeling
De ECB heeft in 2022 en 2023 voor het eerst sinds 11 jaar meerdere keren de depositorente verhoogd. De rente lag eind juli 2022 nog op -0,5%. De ECB heeft in 2023 inmiddels 5 keer de rente verhoogd. De depositorente van de ECB steeg van 2% aan het begin van het jaar naar 3,75%. Een stijging van 1,75%.

Risicobeheer
Een belangrijk onderdeel van het treasurybeheer in onze organisatie is het risicobeheer. Het risicobeheer omvat alle activiteiten die zich richten op het beheersen van financiële risico’s zoals renterisico’s, kredietrisico’s en liquiditeitenrisico’s. Onze gemeente loopt geen koersrisico omdat ons effectenbezit geen speculatief karakter heeft. De aandelen zijn gewaardeerd tegen historische aanschafprijs.

Renterisiconorm
In de wet financiering decentrale overheden (Wet fido) is het sturingsinstrument 'renterisiconorm' geïntroduceerd. Met deze norm wordt een kader gesteld voor de spreiding van de looptijden van langlopende geldleningen. Het doel van de renterisiconorm is het beperken van de gevolgen van een stijgende kapitaalmarktrente op de rentelasten van de gemeente. Dit wordt bereikt door een limiet te stellen aan dat deel van de vaste schuld waarover het rentepercentage in een bepaald jaar moet worden aangepast aan de geldende markttarieven. De bedoelde aanpassingen van rentepercentages doen zich voor bij herfinanciering en renteherziening.
Herfinanciering houdt in dat een vervangende lening wordt aangetrokken om aan de aflossingsverplichting van een bestaande lening te voldoen. Renteherziening doet zich voor wanneer de geldgever het rentepercentage van een lening gedurende de looptijd herziet. Spreiding dient te voorkomen dat in een jaar een relatief groot deel van het vreemd vermogen geherfinancierd dient te worden of dat renteaanpassing plaats zal vinden in een periode waarin de rente relatief hoog is. De renterisiconorm zorgt er uiteindelijk voor dat de rentestijgingen vertraagd doorwerken op de rentelasten in een jaar. Hieronder volgt een berekening van de renterisiconorm van 2023.

Kredietrisico
Bij het bepalen van kredietrisico’s maken we een onderscheid tussen risico’s. Er zijn risico's die wij als gemeente lopen omdat wij geldleningen verstrekken of hebben verstrekt aan andere partijen, en er zijn risico’s die wij als gemeente lopen omdat wij gemeentegaranties, oftewel borgstelling, hebben afgegeven. De genoemde risico’s hebben zich niet voorgedaan in 2023.

Kasgeldlimiet
In de onderstaande tabel toetsen we de omvang van de kasgeldlimiet aan de wettelijke norm uit de Wet fido. De gegevens voor de begroting baseren we op de wettelijke gemiddelde omvang van de vlottende schuld en vlottende middelen aan het begin van het boekjaar. De kasgeldlimiet wordt berekend als een percentage van de jaarbegroting en geldt voor het hele jaar. De kortlopende schuld mag niet verder oplopen dan 8,5% van het rekeningtotaal aan lasten voor bestemming. Dit houdt in dat de kasgeldlimiet 8,5% van €148 miljoen, dus €12 miljoen bedraagt. Mocht het nodig zijn kan de gemeente korte termijn financiering aantrekken tot dit bedrag.

Renteomslag (ook wel rekenrente) en renteresultaat

·        Voor de berekening van de renteomslag volgen we de methodiek uit de BBV-notitie rente 2017.

·        De renteomslag voor 2023 bedraagt 1,5%.
·        De externe en interne rente wordt door middel van de renteomslag via de kapitaallasten doorberekend aan de taakvelden.

Schatkistbankieren

Eind 2013 is het schatkistbankieren ingevoerd. Dit houdt in dat overtollige middelen, met uitzondering van middelen nodig voor uitoefening van de publieke taak, voortaan uitsluitend bij het Rijk, oftewel de schatkist, of bij andere lagere overheden mogen worden uitgezet. Dit beperkt eventuele kredietrisico’s. Een bepaald bedrag, afhankelijk van het begrotingstotaal, het zogenaamde drempelbedrag, mag buiten de schatkist worden gehouden. Voor onze gemeente is dit een bedrag van €2,9 miljoen. De verantwoording over het schatkistbankieren is conform de wettelijke richtlijnen opgenomen in de toelichting op de balans onder de vlottende activa. Per 31 december 2023 is het saldo van het schatkistbankieren €24.324.400.